اثربخشی حاصل از اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی طرح فرهنگی نجات آب کشاورزی
پژوهشگران:
ابوالفضل مساعدی
نفیسه حسنعلیزاده
محمد قبائی سوق
مجری: دانشگاه فردوسی مشهد
کارفرما: شرکت آب منطقهای خراسان رضوی- گروه تحقیقات کاربردی
سال: 1395
چکیده پژوهش:
استفاده صحیح از منابع آب و حفظ و حراست از آنها نه تنها نیازمند تهیه و تدوین برنامههای واقعبینانه و منطبق با ویژگیهای مناطق از سوی دست‌اندرکاران است بلکه به تأیید و اجرای آن از سوی تمامی مصرف‌کنندگان نیازمند می‌باشد. میل به توسعه از یک طرف و کاهش کمی و کیفی منابع آب از سوی دیگر، مشکلاتی را بوجود آورده‌است که نیازمند فکری نو، اندیشهای برتر و راهکارهای واقعبینانه و دور اندیشانه است. بر این اساس شرکت آب منطقهای خراسان رضوی اقدام به اجرای طرحی تحت عنوان "طرح فرهنگی نجات آب کشاورزی" با مشارکت معلمین و دانشآموزان در طی سال‌های 1387 الی 1392 در سطح مدارس در استان خراسان رضوی نمود. هدف از گزارش تحقیقاتی حاضر، ارزیابی اثربخشی حاصل از اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی طرح فرهنگی نجات آب است، تا از این طریق بتوان به نقاط قوت و ضعف این طرح پی برده و در رابطه با نحوه‌ی اجرای آن در سال‌های آتی تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی نمود. بدین منظور ابتدا تمامی گزارشات اجرای طرح طی سال‌های 1388 الی 1392 مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. با بررسی تمامی موارد آموزشی، نشست‌هایی با مجریان طرح به صورت مصاحبه صورت گرفت. در نهایت پرسشنامه‌ای به منظور اطلاع از دیدگاه‌های معلمین در این راستا (پس از تأیید مسئولین مربوطه) در سایت طرح فرهنگی نجات آب کشاورزی قرار گرفت و بیش از 100 نفر از معلمین شرکت کننده در این طرح پاسخ‌های خود را در رابطه با سؤالات مطرح شده و نظر سنجی مربوطه ارائه نمودند. به این منظور تعداد 42 سؤال مطرح شده بود که به طور کلی 8 موضوع را مورد بررسی قرار دادند. این موضوعات عبارتند از: زمان‌بندی اجرای طرح، امکانات آموزشی به کار گرفته شده در طرح، کیفیت و کمیت اطلاع‌رسانی در رابطه با اجرای طرح، سیستم آموزشی استفاده شده در طرح، نحوه برگزاری آزمونها، مسابقات و تشویقهای در نظر گرفته شده در طرح، اجرای مجدد طرح در سال‌های آتی، تأثیر طرح در افزایش سطح آگاهی و درک بحران آب و تأثیر طرح در نگرش مشارکت کنندگان نسبت به صرفهجویی در مصرف آب. در ادامه، تحلیلهای آماری بر روی موضوعات مختلف طرح بر اساس آزمون‌های من-ویتنی و کروسکال-والیس صورت گرفت و مقایسه بین موضوعات مختلف طرح از دیدگاه معلمین با تفکیک آنها در گروه‌های مختلف (بر اساس: جنسیت، سن، میزان تحصیلات، رشته تحصیلی، مقطع تدریس و تعداد سال‌های مشارکت در طرح) صورت گرفت. به‌طور کلی اکثر معلمین با ابعاد مختلف طرح موافق بوده‌اند. به طوری که این طرح بیشترین اثربخشی را در نگرش معلمین نسبت به صرفهجویی در مصرف آب و فرهنگسازی آن داشته (بیش از 91 درصد) و همچنین بیش از 91 درصد معلمین شرکتکننده در این طرح خواستار اجرای طرح در سال‌های آتی بوده‌اند. کم‌ترین میزان رضایت از این طرح از کیفیت سیستم آموزشی می‌باشد که تنها نزدیک به 60 درصد با آن موافق بوده‌اند. در رابطه با زمان‌بندی اجرای طرح هم درصد موافقت معلمین در حدود 64 درصد می باشد، در حالی که در رابطه با سایر موضوعات مورد بررسی حداقل بیش از دو سوم معلمین مشارکت‌کننده اظهار موافقت نموده‌اند. در جمعبندی کلی، این طرح باعث افزایش آگاهی شرکتکنندگان در زمینه بحران آب در استان خراسان رضوی شده است. اثر بخشی ابعاد مختلف طرح از دیدگاه معلمین مشارکت کننده در این تحقیق نشان می‌دهد که در مجموع این طرح یک طرح موفق بوده و اجرای آن در سال‌های آتی پیشنهاد می‌شود. بر همین اساس پیشنهاداتی در ارتباط با نهادینه نمودن حفاطت کمی و کیفی از منابع آب از طریق کتب تحصیلی، بروشورهای تبلیغاتی، آموزش خانواده، آموزش کشاورزان و بهره‌برداران، صدا و سیما، تشکیل سازمان‌های مردم نهاد، ایجاد کمپین‌های (گروه‌های مردمی) نجات آب و برگزاری کنفرانس‌های دانشجویی و همایش‌های مردمی ارائه شده است.
